اصلاح الگوی رشد
اصلاح الگوی رشد مجموعه ای از درمان های ارتودنسی است که با هدف اصلاح ناهنجاری های فک و صورت (اسکلتی) با کمک و بهره گیری از رشد کودک انجام میشود. به عبارت دگیر این درمان ها با جهت دهی به رشد کودک سعی در اصلاح الگوی رشد نامطلوب کودک دارد بنابراین مشخص است که این درمان ها در سنین رشد امکان پذیر است یعنی در سن قبل از بلوغ . تغيير در الگوي رشدي تنها تا زماني كه كودك در دوره رشد قرار دارد، امكان پذير است. در حالي كه مرتب كردن دندان ها را مي توان در هر سني، به شرط سالم بودن لثه ها انجام داد. گرچه با بالارفتن سن بر پيچيدگي و دشواري آن افزوده مي شود. دندان هاي انسان به طور طبيعي در دو قوس فك بالاو پايين بايد به طور منظم و با ترتيب خاصي قرار گيرند. هر نوع انحراف از اين موقعيت طبيعي دندان ها موجب مشكلاتي مي شود كه رديف كردن و برگرداندن موقعيت مناسب دندان ها را ايجاب مي كند. مداخله در ناهماهنگي هاي رشدي فك و صورت به وسيله ارتودنسي، تنها در دوره رشد امكان پذير است. هرچند رشد اجزاي صورت تا 16 سالگي براي دختران و 18 سالگي براي پسران ادامه دارد، ولي بهترين نتيجه درماني زماني به دست مي آيد كه اين مداخله در «دوره جهش رشدي» انجام پذيرد. اين دوره براي دختران معمولادر 10-9 سالگي و براي پسران معمولادر 12-11 سالگي است. بعد از اين دوره درمان هاي ارتودنسي تاثير كمي در اصلاح ناهنجاري هاي فكي دارند و در صورت وجود اين موارد ممكن است روش هاي جراحي با يا بدون درمان ارتودنسي تكميلي توصيه شود. بر خلاف موارد فوق، درمان هاي ارتودنسي به قصد اصلاح نامرتبي دندان ها در هر سني امكان پذير است. هرچند با بالارفتن سن ممكن است درمان پيچيده تر و عوارض آن مشهودتر شود. درمان هاي ارتودنسي به دو سيستم عمده دستگاه متحرك يا ثابت يا بعضا تركيبي از هر دو روش انجام مي شوند.
دستگاه فانکشنال برای درمان کوچک و عقب بودن فک پایین
دستگاه های فانکشنال دستگاهی است که داخل دهان و روی دندانها قرار میگیرد و به دلیل سطوح شیب داری که در ان تعبیه شده است بیمار را مجبور می کند فک پایین را در موقعیت جلوتری قرار دهد که این حالت باعث تحریک رشد فک پایین شده و در نهایت فک پایین در موقعیت قدامی تری قرار خواهد گرفت البته این درمان همیشه کاملا موفقیت آمیز نبوده و حدود 80 درصد بیماران از این روش نتیجه میگیرند و 20 درصد بیماران نتیجه مطلوب حاصل نشده و در آینده احتمالا نیاز به درمان جراحی خواهند داشت. دستگاه های فانکشنال می توانند متحرک یا ثابت باشند که به نوع متحرک آن پلاک فانکشنال گفته می شود و رایج تر است. معمول ترین ابزارهای فانکشنال متحرک از قطعات بالا و پایین جداگانه ساخته می شوند که باعث می شود فک پایین در یک موقعیت بهتر وجلو تر قرار بگیرد. انواع دیگر ابزارهای فانکشنال وجود دارند که فقط از یک قسمت ساخته شده است .البته ممکن است قابلیت انطباق کمتری با دندان ها داشته باشد.ارتودنسی فانکشنال معمولا برای بیمارانی استفاده می شود که فک بالای جلو آمده و فک پایین عقب رفته داشته باشند و درمان را قبل از سنین بلوغ آغاز کنند. درمان بدین صورت است که بیمار توسط یک برنامه ی زمانی که توسط دکتر به او داده می شود از این پلاک ها استفاده می کند تا نیرویی در جهت مناسب به دندان ها و فک وارد شود و دندان ها و بعضا استخوان و فک نیز به مرور زمان جابجا شده و در محل مناسب خود قرار بگیرند. درمان توسط پلاک های متحرک فانکشنال به همکاری کامل شما و فرزندتان متکی است .از این رو دستگاه های فانکشنال ثابت هم معرفی شده اند که در افرادی که همکاری لازم را جهت استفاده از پلاک های متحرک ندارند جایگزین می شوند که این نوع هم در تعداد معدودی از بیماران ارتودنسی قابل استفاده است که به تشخیص متخصص ارتودنسی دندان صورت می گیرد گاهی اوقات درمان فانکشنال به همراه درمان ثابت به صورت همزمان انجام می گیرد که مزیت اصلی دستگاه فانکشنال ثابت همین همزمانی بودن با درمان ثابت می باشد که به نوبه خود باعث کاهش طول درمان می شود. .جایگزین هایی که برای ابزارهای فانکشنال وجود دارد عبارتند از هدگیر های ارتودنسی و کشیدن دندان.
آیا درمان به وسیله ی ارتودنسی فانکشنال همیشه موفقیت آمیز است ؟
بدیهی است که اگر دستگاه به طور کامل و صحیح پوشیده نشود درمان کارآمد نخواهد بود.علاوه بر این، گروهی از بیماران هستند که به خوبی به پلاک های فانکشنال پاسخ نمی دهند. متاسفانه ،پیش بینی کردن اینکه کدام بیمار به درمان پاسخ می دهد بسیار مشکل است . تصور می شود که ابزارهای فانکشنال در طول رشد نوجوانان یا قبل از آن موفق ترین روش بوده است. این اتفاق معمولا برای پسرها در سنین ۱۱ تا ۱۴ سال و برای دخترها در سنین ۱۰ تا ۱۳ سال رخ می دهد. با این حال انتخاب زمان درمان به تشخیص متخصص ارتودنسی بستگی داشته و در شرایط مختلف متفاوت است .
درمان به وسیله دستگاه فانکشنال چقدر طول می کشد؟
مدت زمان درمان به شدت مشکل بستگی دارد و متناسب با آن متغیر است . با این وجود بیشتر کاری که به وسیله ی پلاک های فانکشنال انجام می شود معمولا در مدت ۹ تا ۱۲ ماه تکمیل می شود. پس از آن ممکن است توصیه شود که فقط یک دوره ی شبانه درمان ادامه پیدا کند. بعد از درمان اولیه ممکن است بلافاصله فاز دوم درمان به وسیله ارتودنسی ثابت پیشنهاد شود. برای اینکه درمان شما کارآمد واقع شود می بایست دستورالعمل داده شده را به خوبی دنبال کنید. با این حال اکثر پلاک های فانکشنال باید در تمام طول شبانه روز یا مدتی نزدیک به ۲۴ ساعت شبانه روز استفاده شود. اگر شما مدت زمان استفاده از پلاک های فانکشنال را به درستی دنبال کنید ممکن است پس از مدتی تغییری در موقعیت دندان هایتان مشاهده کنید که برایتان چشمگیر خواهد بود.
فیس ماسک برای درمان کوچک و عقب بودن فک بالا
فیس ماسک دستگاهی است که برای تحریک رشد فک بالا رو به جلو و پایین استفاده می شود. این دستگاهه دارای دو پد یا تکیه گاه روی چانه و پیشانی است که توسط یک میله به هم وصل شده است و روی آن قلاب هایی برای اتصال کش ها وجود دارد که از این قلاب ها کش ها به پلاک داخل دهانی وصل شده و باعث ایجاد کشش رو به جلو در فک بالا میشود و رشد فک بالا را به سمت جلو تحریک مکند . در بیمارانی که فک بالای عقب رفته و ظاهرا فک پایین جلو آمده داشته ، شدت مشکلشان خفیف بوده و عامل وراثتی قوی برای این مشکل ندارند کاربرد بسیار مطلوبی داشته و ممکن است نیاز به جراحی در سنین بالاتر را مرتفع سازد.دستگاه از سنین حدود ۷ تا ۱۰ سالگی به کار می رود و در صورت وجود شرایط خاصی در بیمار و همکاری وی در استفاده از دستگاه اثرات بسیار مطلوبی دارد هر چند که حوالی سنین بلوغ ممکن است قسمتی از نتایج درمان عود نماید. یکی از مشکلات این دستگاه تحریک پوست چانه و پوست پیشانی است. برای جلوگیری از ایجاد واکنش تماسی پوست می توان قسمتهایی که در تماس مستقیم با پوست هستند را با پودر بچه آغشته کرد.حجم زیاد دستگاه و لزوم استفاده از آن هنگام خواب نیز باعث کاهش همکاری کودک می گردد. شرط اصلی موفقیت در درمان فیس ماسک وجود انگیزه در بیمار و والدین و همکاری کافی آنها است.